In de Keizersgrachtkerk konden mensen zondag aanwezig zijn bij hun eigen uitvaart. De ceremonies maakten deel van het spirituele festival The Spirit of Amsterdam, en waren bedoeld om het gesprek over sterfelijkheid en de dood uit de taboesfeer te halen.
Centraal in de Keizergrachtkerk staat een nu nog lege doodskist. Als de fadomuziek langzaam uitdooft klinkt er zacht gesnik, dat overgaat in zenuwachtig gelach. Het is niet het enige contrast deze zondagmiddag, al liggen huilen en lachen wellicht net zo in elkaars verlengde als leven en doodgaan. De dood is het centrale thema van deze ceremonie. Of beter gezegd: sterfelijkheid.
Maloe Bosch (37) gaat in de houten kist liggen, lakens worden over haar heen gedrapeerd. Ze kijkt naar haar vriend, broer en beste vriendin, de sfeer is sereen. Er klinkt muziek die ze graag wil horen op haar uitvaart, alleen nu is ze er zelf bij.
De bijeenkomst in de Keizersgrachtkerk heeft de veelzeggende naam Voor het sterven de kerk uit: kom op bezoek bij je eigen uitvaart en is onderdeel van het vierdaagse festival The Spirit of Amsterdam. Daarvoor openden meer dan 35 kerken, moskeeën, synagogen en tempels de deuren voor verbinding en zingeving op elke denkbare manier, van sessies mindfulness tot concerten en exposities.
Angst voor doodskisten
Vijf mensen gaven zich op om aanwezig te zijn bij hun eigen uitvaart. Voor ieder van hen is een sessie van een uur gepland, en de ceremonie wordt begeleid door Bert Jan Boss, coach en maker van houten doodskisten. “Door mijn vak heb ik gemerkt hoe ingewikkeld we ons verhouden tot de dood. Er komen mensen in mijn atelier die niet eens naar een doodskist durven te kijken, zo eng vinden ze het. Het is een taboe, terwijl de dood zo’n wezenlijk deel uitmaakt van het leven.”
Als hij mensen coacht (‘over het leven en over de dood’) merkt hij pas hoeveel het ze ontbreekt aan zelfliefde. Dat je er, behalve voor anderen, ook voor jezelf mag zijn. Niet toevallig worden mensen vaak pas op een uitvaart geprezen om wie ze zelf waren.
Confronterend
Maloe Bosch vond het heftig, maar toch vooral mooi, om in het bijzijn van geliefden in een kist te liggen. “Het was ceremoniëler dan ik dacht, en deed me beseffen hoezeer ik word gedragen door liefde,” zegt ze na afloop. “Het leven en de dood zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar we staan daar veel te weinig bij stil. Ik denk dat het heel goed is om na te denken over sterfelijkheid, zowel die van onszelf als die van mensen om ons heen.”
Haar vriend, die in snikken uitbrak, vond het ook een confronterende sessie. “Ik had niet verwacht dat het me zo zou aangrijpen, ik huil normaal niet zo snel. Maar de gedachte dat ze er niet meer zou zijn bleek heel pijnlijk. Ik had voor vandaag zelfs een toespraak voorbereid, maar heb die toch maar niet uitgesproken. Alles wat ik wilde zeggen weet ze hopelijk wel, en anders vertel ik haar dat nog wel een keer, zonder een journalist erbij.”
Geen gimmick
Organisator Aldo Bruining hoopt dat we minder krampachtig worden over de dood. “Ik ben ervan overtuigd dat je met meer overgave in het leven staat als je je eigen sterfelijkheid omarmt. Laten we wel wezen: doodgaan is een stuk normaler dan geboren worden, dat is pas écht een wonder.”
De bijeenkomsten in de Keizersgrachtkerk zijn absoluut niet bedoeld als gimmick, zegt Bruining. Hij komt uit de evenementensector, onder meer in de dance, maar nadat hij in 2021 een burn-out had gekregen, kwam hij in de uitvaartbranche terecht. Daar merkte hij dat de meeste mensen het gespreksonderwerp ‘dood’ nog steeds het liefste mijden. “Maar juist door het erover te hebben kun je tot hele mooie inzichten komen.”
Welke inzichten Bosch kreeg, liggend in de kist? “Eigenlijk kwam ik er vooral achter dat ik heel veel liefde om mij heen heb. En dat je pijn, bijvoorbeeld over het verlies van iemand dicht bij je, niet weg hoeft te drukken.” Haar vriend was nog wel wat opgevallen. “Ik was verbaasd over dat liedje van Coldplay dat je had uitgekozen.”